Latin Readings & Vocabulary >
Ilioupersis & Mors Priami
Publius Vergilius Maro (70-19 BC) erat Romanus poeta, qui tria opera Caesare Augusto principe scripsit. Magnum opus P. Vergili Maronis est Aeneid, cui Augustus erat patronus. In secundo libro Aeneas ipse civibus Carthaginis, quorum civitatem, tertio bello ad poenos perfecto, Romanus exercitus delebit, casum captae urbis Troianae narrat. In secundo libro Aeneidos (gen. sing) tota urbe incensa Pyrrhus, filius Achillis, cum Graecis militibus multis irrumpit regiam, in qua Priamus cum uxore, Hecuba, multisque filiis habitabat. Graecis militibus regiam irrumpentibus, feminae in atria domus fugiunt. Aeneas, spectans, videt mortem magni regis ipsius natique, quos Pyrrhus, furens caede, dextra manu necat.
Vestibulum ante ipsum primoque in limine Pyrrhus
exsultat telis et luce coruscus aena: 470
qualis ubi in lucem coluber mala gramina pastus, qualis begins a simile/pastus=having eaten
frigida sub terra tumidum quem bruma tegebat,
nunc, positis novus exuviis nitidusque iuventa,
lubrica convolvit sublato pectore terga
arduus ad solem, et linguis micat ore trisulcis. 475
ipse inter primos correpta dura bipenni
limina perrumpit postesque a cardine vellit 480
aeratos; iamque excisa trabe firma cavavit
robora et ingentem lato dedit ore fenestram.
apparet domus intus et atria longa patescunt;
apparent Priami et veterum penetralia regum,
armatosque vident stantes in limine primo. 485
at domus interior gemitu miseroque tumultu
miscetur, penitusque cavae plangoribus aedes
femineis ululant; ferit aurea sidera clamor.
tum pavidae tectis matres ingentibus errant tecta=houses, rooms, halls
amplexaeque tenent postes atque oscula figunt. 490
instat vi patria Pyrrhus; nec claustra nec ipsi
custodes sufferre valent; labat ariete crebro
ianua, et emoti procumbunt cardine postes.
fit via vi; rumpunt aditus primosque trucidant
immissi Danai et late loca milite complent. 495 Danai=Greeks
non sic, aggeribus ruptis cum spumeus amnis non sic...cum begins a simile
exiit oppositasque evicit gurgite moles,
fertur in arva furens cumulo camposque per omnes
cum stabulis armenta trahit. vidi ipse furentem ego=Aeneas
caede Neoptolemum geminosque in limine Atridas, 500 Neoptolemum=Pyrrhus/Atridas=sons of Atreus. Who?
vidi Hecubam centumque nurus Priamumque per aras centum=100/Hecuba=wife of Priam
sanguine foedantem, quos ipse sacraverat, ignes.
quinquaginta illi thalami, spes tanta nepotum, quinquaginta=50/thalami=marriage-chambers
barbarico postes auro spoliisque superbi
procubuere; tenent Danai qua deficit ignis. 505 procubuere = procubuerunt
ingens ara fuit iuxtaque veterrima laurus veterrima- very old
incumbens arae atque umbra complexa penates.
hic Hecuba et natae nequiquam altaria circum, 515
praecipites atra ceu tempestate columbae,
condensae et divum amplexae simulacra sedebant. divum=divorum
ipsum autem sumptis Priamum ivuenalibus armis
ut vidit, 'quae mens tam dira, miserrime coniunx, ut=when/quae=what?
impulit (te) his cingi telis? aut quo ruis?' inquit. 520 quo?=where?
Ecce autem elapsus Pyrrhi de caede Polites,
unus natorum Priami, per tela, per hostes
porticibus longis fugit et vacua atria lustrat
saucius. illum ardens infesto vulnere Pyrrhus
insequitur, iam iamque manu tenet et premit hasta. insequitur=pursues, chases
ut tandem ante oculos evasit et ora parentum, ut= when/ora=face (neut, pl, acc.)
concidit ac multo vitam cum sanguine fudit.
hic Priamus, quamquam in media iam morte tenetur, quamquam=although
non tamen abstinuit nec voci iraeque pepercit: parco + dative
“nati coram me cernere letum coram (adv.) face to face
fecisti et patrios foedasti funere vultus.” foedasti=foedavisti
sic fatus senior telumque imbelle sine ictu
coniecit, rauco quod protinus aere repulsum, 545
et summo clipei nequiquam umbone pependit.
cui Pyrrhus (dixit):
nunc morere.' hoc dicens altaria ad ipsa trementem 550 morere=die! (imperative)
traxit et in multo lapsantem sanguine nati, understand Priamum (acc.) with participles
implicuitque comam laeva (manu), dextraque coruscum
extulit ac lateri capulo tenus abdidit ensem.
haec finis Priami fatorum, hic exitus illum
sorte tulit Troiam incensam et prolapsa videntem 555
Pergama, tot quondam populis terrisque superbum
regnatorem Asiae. iacet ingens litore truncus,
avulsumque umeris caput et sine nomine corpus.